Pierściec sławny Świętym Mikołajem
Pierściec — miejscowość szczególnie ukochana przez św. Mikołaja i z jego kultu słynąca – leży na Śląsku Cieszyńskim, w pobliżu Skoczowa, pomiędzy dwoma prawobrzeżnymi dopływami Wisły: Bajerką i Iłownicą. Graniczy bezpośrednio z: Kiczycami, Kowalami, Roztropicami i Uchylanami.
Bardzo oryginalna i jedyna taka w Polsce nazwa wsi Pierściec – pochodzi najprawdopodobniej od wyrazu pierść, pirść, który w języku staropolskim oznaczał ziemię, proch. Wyrazu tego (pisanego także jako parst) używano do określenia rodzaju gleby — próchnicy. Stąd przypuszczać należy, że słowa te w przypadku Pierśćca oznaczały miejsce, teren, grunt o takiej właśnie glebie. W takim też znaczeniu słowo to zostało użyte w pochodzącej z połowy XV w. Biblii królowej Zofii. To rozumienie słowa Pierściec zdają się potwierdzać także najstarsze zachowane pieczęcie Pierśćca. Przedstawiają one narzędzia związane z uprawą ziemi (brona i łopata) lub wprost samą orkę. Z badań historyczno — językowych wynika, że słowo pierść w języku potocznym funkcjonowało w XIV w., ale już w wieku XVI nie było znane. Z tego powodu przypuszcza się, że nazwa Pierściec musiała powstać wcześniej, najprawdopodobniej w XIII w. lub na początku XIV w. Na ten czas datuje się też powstanie wsi Pierściec. Pierwsze pisane źródła dotyczące Pierśćca pochodzą dopiero z XVI w. i związane są z przejściem tej miejscowości z rąk książąt cieszyńskich do prywatnego właściciela w roku 1545.
Swą sławę Pierściec zawdzięcza niewielkiej figurze św. Mikołaja znajdującej się dziś w głównym ołtarzu pierścieckiego kościoła parafialnego i jej barwnym dziejom. Niejednokrotnie cudownie ocalony i powracający na swą ziemię Mikołaj zdobył opinię nadzwyczajnego opiekuna, szczodrze udzielającego łask w tym właśnie miejscu. Jego dobrotliwa, szlachetna twarz z dyskretnym uśmiechem i zatroskanymi oczyma wyraża miłość wobec Boga, każdego człowieka i otaczającego świata.
Kult św. Mikołaja biskupa na Śląsku Cieszyńskim był bardzo żywy już w średniowieczu, kiedy to na całym Śląsku istniało wiele kościołów jemu poświęconych. Warto tu wspomnieć choćby XI-wieczną kaplicę zamkową w Cieszynie pod wezwaniem tego świętego. Nie dziwi więc, że w atmosferze tak rozwiniętego kultu właśnie na tej ziemi powstała drewniana rzeźba św. Mikołaja znajdująca się do dziś w pierścieckim kościele. Jest ona świadectwem dawnego przywiązania tutejszego ludu do św. Mikołaja i wyrazem czci, jaką był przez ten lud darzony.
Nie wiadomo, kiedy i gdzie została wykonana drewniana figura św. Mikołaja. Nie znamy też osoby jej autora. Z badań konserwatorskich wynika, że pochodzi z XV w. Wskazują na to m. in. pewne cechy stylu gotyckiego, takie jak wyraziste na tle całej postaci przedstawienie twarzy świętego oraz lekkie wychylenie głowy do przodu. Pierwsza wzmianka o niej wiąże się dopiero z rokiem 1616, kiedy w Pierśćcu wybuchł pożar, który wraz z połową wsi strawił też drewnianą kaplicę. W niej właśnie już przed rokiem 1545, a więc jeszcze przed reformacją „stała rzeźba drewniana przedstawiająca św. Mikołaja”. Z tego samego przekazu wynika, że otoczona ona była kultem jako „słynąca daleko licznymi cudami”. Figura z pożaru szczęśliwie, w sposób niemal cudowny ocalała. Ucierpiała jednak potem znacznie, tracąc ręce i nogi, które zostały uzupełnione w czasach późniejszych.
Opisujący te wydarzenia protestancki autor odnotował, że po pożarze protestanci trzykrotnie wywozili figurę z Pierśćca, lecz ta za każdym razem w sposób niewytłumaczalny powracała. W miejscu, na które św. Mikołaj wracał, członkowie gminy protestanckiej w 1618 r. „uradzili się, ażeby temu św. Mikołajowi na tymże miejscu zbudowali kaplicę i także wnet /…/ wybudowali taką kaplicę, którą wywiastował ten św. Mikołaj”. Kaplicą tą przez kolejne sto lat zarządzali protestanci. Po przekazaniu jej katolikom wkrótce na jej miejscu zbudowano nowy, drewniany kościółek (1775 r.), a ponad sto lat później, w 1888 r. – kościół murowany. W nim właśnie, w ołtarzu głównym umieszczona została słynąca łaskami figura św. Mikołaja oraz cztery płaskorzeźby z roku 1781 przedstawiające sceny z życia św. Mikołaja.
Figura św. Mikołaja z Pierśćca ma wysokość 97 cm. Wykonana jest z drewna lipowego. Nie posiada specjalnej wartości artystycznej, jednakże z powodu swojego wieku stanowi cenny zabytek kultury. Ze względu na wspomniane wcześniej ubytki oraz dość ubogi wygląd (prosta rzeźba ludowa) od początków XIX w. pierściecka figura św. Mikołaja ubierana jest w pełne pontyfikalne szaty biskupie: mitra, sutanna, komża, kapa i krzyż pektoralny. Pierwszy taki strój ufundował jako wotum gajowy z Pierśćca. Zdarzało się, że szaty te były obrywane przez wiernych, wierzących, że ich dotknięcie ma moc leczenia chorób. W związku z tą wiarą od dawnych czasów istnieje zwyczaj pocierania o figurę chusteczek i ubrań osób chorych w celu wyproszenia dla nich łaski uzdrowienia. W sanktuarium przechowuje się liczne listy i świadectwa z opisami historii ludzi, którzy doznali pomocy świętego Mikołaja oraz związane z tym wota.
Kult św. Mikołaja w Pierśćcu to nie tylko przeszłość. Dziś także dynamicznie się on rozwija, zataczając coraz szersze kręgi i obejmując rosnące rzesze wiernych. Jednym z przejawów tego kultu są dwa odpusty ku czci św. Mikołaja obchodzone przez pierściecką parafię. Pierwszą uroczystość odpustową obchodzi się w niedzielę po 6 grudnia, kiedy w Kościele wspomina się pamiątkę narodzin Mikołaja dla nieba. Pierwsza wzmianka o tym odpuście w Pierśćcu pochodzi z roku 1750, co oczywiście nie znaczy, że nie świętowano go już wcześniej, zwłaszcza, że od 1618 r. istniała kaplica pod wezwaniem tego właśnie świętego. Drugi odpust obchodzony jest w Pierśćcu w niedzielę poprzedzającą 24 czerwca. Czci się wtedy pamiątkę przeniesienia relikwii św. Mikołaja z Miry do Bari i łączy się ten obchód z rocznicą konsekracji obecnego kościoła w Pierśćcu w roku 1889. Z tą też datą łączy się początek drugiego odpustu.
Drugim obok odpustów przejawem kultu św. Mikołaja w Pierśćcu są pielgrzymki do jego łaskami słynącej figury i przechowywanych w sanktuarium relikwii tego świętego. Są to pielgrzymki zarówno indywidualne jak i grupowe. Najczęściej przybywają one na odpusty z pobliskich miejscowości: Chybia, Zaborza, Skoczowa, Zabrzega, a ostatnio także z dalszych okolic, np. z Andrychowa. Ruch pielgrzymkowy obejmuje swym zasięgiem przede wszystkim Diecezję Bielsko – Żywiecką, Katowicką i Krakowską. Przyjeżdżają także pielgrzymi z zagranicy, głównie z Czech i Niemiec.
Stałą formą czci oddawanej swemu Patronowi przez parafię w Pierśćcu są odprawiane od 1980 r. w każdy poniedziałek wieczorem nabożeństwa, połączone ze śpiewem litanii oraz dawnych i nowszych pieśni ku chwale św. Mikołaja. Nabożeństwa te przez cały rok gromadzą obok parafian także liczne rzesze pątników, którzy przybywają, by błagać o potrzebne łaski, lecz i dziękować za otrzymane już za pośrednictwem św. Mikołaja dary. W ramach nabożeństw poniedziałkowych odczytywane są w kościele tzw. wypominki czyli prośby i podziękowania spisywane na kartkach przez wiernych. Początek tych wypominków nie jest znany, ale najstarsze odnotowane zostały w 1911 r.
Przybliżając informacje o Sanktuarium św. Mikołaja w Pierśćcu, o jego łaskami słynącej figurze i ustawicznie rozwijającym się kulcie tego świętego na naszej ziemi, pragnę gorąco zaprosić wszystkich Parafian i Gości – Pielgrzymów do wspólnej modlitwy przez wstawiennictwo naszego wielkiego Patrona. Niech miejsce to świadczy nieustannie, że gorąca wiara i modlitwa potrafią zdziałać cuda.
Ciebie, św. Mikołaju wysławiamy i Ciebie wielbimy jako źródło cudów, pocieszyciela płaczących, lekarza chorych.
Ks. Zbigniew Paprocki
proboszcz